Decorative and architectural stones in south-eastern Poland - the deposits, their resources and perspectives of exploitation
 
More details
Hide details
 
Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 2012;28(3):5-22
 
KEYWORDS
ABSTRACT
In the article there was described the current state of mines against a background of tradition of exploitation and application of rock raw materials. Active quarries were selected, where the extraction of rock blocks has been a tradition, as well as quarries where the geological structure of the deposit allows to exploit the blocks in the future. There were also assessed old quarries and their deposits where the popular stones had been extracted in the past and then used in domestic architecture as a decorative materials. That is a group of more than 230 deposits in total. It has been presented economically justified perspectives of exploitation development concerning decorative and architectural rocks in south-eastern Poland against a background of European market requirements, the state of resources and environmental limitations. It was established that they are differentiated depending on the decorative properties of the rocks, their block divisibility and quantity of resources. Taking above-mentioned into consideration the deposits have been classified to groups which have the chances of exploitation development in the European, domestic and local scale. The former are Zygmuntówka Conglomerate, Morawica Limestone, Zalesiaki Limestone and Diplopora Dolomite. The domestic scope of use can be associated with properly developed deposits of Paleozoic limestones in the vicinity of Kielce and Krzeszowice and some dimension sandstones in the margin of the Holy Cross Mountains and in the Carpathians. The small deposits of sandstones from the Holy Cross Mountains margin and from the Carpathians as well as deposits of limestones from the Kraków-Częstochowa Upland, excavating material used in so called small architecture, have guarantee of local development. Moreover there was shown the hazard to the dimension stones deposits connected with the huge consumption of their resources for the production of crushed aggregates. This problem concerns especially raw materials with good physico-mechanical properties. For the most attractive rocks it was justified the need of their protection against exploitation for the other purposes than block production. It was stated that the return to local masonry traditions is possible and necessary because of many connections with the national culture through its history, architecture and art. It requires large investments for modernize the exploitation methods as well as for promotion of Polish stones in the European market. It must be also taken into consideration the possibility of financial support from the European Union funds.
METADATA IN OTHER LANGUAGES:
Polish
Kamienie dekoracyjne i architektoniczne południowo-wschodniej Polski - złoża, zasoby i perspektywy eksploatacji
złoże skał budowlanych, bloczność, dekoracyjność, perspektywy eksploatacji
Przedstawiono stan kopalń na tle tradycji wydobycia i użytkowania surowców kamiennych. Wytypowano czynne kamieniołomy, w których tradycyjnie pozyskiwane były bloki, jak też i takie, w których z racji wykształcenia serii złożowych, bloki mogą być przedmiotem eksploatacji w przyszłości. Oceniono też złoża, w których niegdyś wydobywano materiały kamienne powszechnie stosowane jako materiały dekoracyjne w krajowej architekturze, mimo że aktualnie są one nieczynne. W sumie przeanalizowano ponad 230 złóż. Zaprezentowano, uzasadnione ekonomicznie, perspektywy rozwoju wydobycia materiałów dekoracyjnych i architektonicznych w Polsce południowo-wschodniej na tle wymagań rynku europejskiego i możliwości wynikających zarówno z ograniczeń środowiskowych, jak i zasobowych. Ustalono, że są one zróżnicowane w zależności od walorów dekoracyjnych poszczególnych skał, ich bloczności i wielkości zasobów. Wydzielono skały i złoża, które mają możliwości rozwoju wydobycia na skalę europejską, krajową i lokalną. Pierwsze to zlepieńce zygmuntowskie, wapienie morawickie i zalesiackie oraz dolomity diploporowe. Zakres krajowy mogą mieć odpowiednio zagospodarowane złoża paleozoicznych wapieni okolic Kielc i Krzeszowic oraz niektóre bloczne złoża piaskowców z obrzeżenia Gór Świętokrzyskich i Karpat. Rozwój na skalę lokalną mają zapewnione drobne złoża piaskowców w obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich i z Karpat oraz wapieni na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, produkujące materiał wykorzystywany w małej architekturze. Wykazano zagrożenie dla złóż skał blocznych, związane ze stosowaniem materiałów wybuchowych przy wykorzystaniu ich zasobów do produkcji kruszyw łamanych. Dla złóż najbardziej atrakcyjnych skał uzasadniono konieczność ich ochrony przed eksploatacją w innych celach niż produkcja bloków. Stwierdzono, że powrót do zarzuconych kamieniarskich tradycji jest możliwy i konieczny z racji licznych powiązań, poprzez historię, architekturę i sztukę, z kulturą narodową. Wymaga on sporych inwestycji dla unowocześnienia sposobu zagospodarowania złóż, a także związanych z promocją polskich kamieni na rynku europejskim. Należy przy tym uwzględnić możliwość zaangażowania funduszy Unii Europejskiej.
 
REFERENCES (32)
1.
Bilans... 2010 - Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wedlug stanu na dn. 31.12.2009. PIG, Warszawa.
 
2.
Bromowicz J., 2001 - Ocena możliwości wykorzystania skał okolicy Krakowa dla rekonstrukcji kamiennych elementów architektonicznych. Gospodarka Surowcami Mineralnymi t. 17, z. 1, s. 5-73.
 
3.
Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., 2011a - Kamienie dekoracyjne i architektoniczne czynnych złóż Polski południowo-wschodniej. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 132, s. 35-51.
 
4.
Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., 2011b - Konieczność ochrony złóż unikalnych wapieni dekoracyjnych w Polsce. Górnictwo Odkrywkowe 1-2, s. 46-53.
 
5.
Dobrowolski T., 1964 - Sztuka Krakowa. Wyd. 3, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 616.
 
6.
Guldon Z., Kowalski W., 1984 - W kwestii identyfikacji surowców skalnych użytych w XIV-XVIII w. do wyrobu tablic inskrypcyjnych na terenie kielecczyzny. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, Rok XXXII, 4, s. 525-534.
 
7.
Kamieński i in. 1976 - Kamieński M., Peszat C., Rutkowski J., Skoczylas-Ciszewska K., 1968 - O wyksztalceniu i własnościach technicznych piaskowców godulskich. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia, z. 12, s. 86.
 
8.
Kobylec K., 2008 - Dolnojurajskie piaskowce z okolic Przysuchy-Opoczna, ich wykształcenie i możliwości wykorzystania. Gospodarka Surowcami Mineralnymi t. 24, z. 2/1, s. 59-72.
 
9.
Kostecka A., 1966 - Litologia i sedymentacja cechsztynu synkliny gałęzicko-bolechowickiej (Góry Świętokrzyskie). Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN Oddział w Krakowie, 38, s. 84.
 
10.
Krystek M., 2005 - Charakterystyka, eksploatacja i zastosowanie piaskowców z Góry Chełmo. Przegląd Geologiczny 9, s. 791.
 
11.
Lechowicz Z., 2010 - Problematyka przynależności historycznej ziemi radomskiej. Korelaty archeologiczne. [W:] Radom. Korzenie miasta i regionu. Tom 1. Badania 2009. Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Warszawa, s. 31-53.
 
12.
Łopaciński H., 1902 - Wiadomości o marmurach w Polsce z rękopisów oraz dzieł dawnych i nowszych. Sprawozdania komisyi do badania Historyi Sztuki w Polsce 7, s. 582-595.
 
13.
Łyczewska J., 1975 - Zarys budowy geologicznej Pasma Wójczo-Pińczowskiego. Biuletyn IG, 283, s. 152-188.
 
14.
Moroz-Kopczyńska M., 1977 - Litologia piaskowców krośnieńskich w obszarze między Istebną i Myślenicami w świetle ich wykorzystania w przemyśle materiałów budowlanych. Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN Oddział w Krakowie, 104, s. 65.
 
15.
Musiał T., 1987 - Litologia i właściwości surowcowe wapieni miocenu Roztocza. Wydawnictwa UW, Warszawa, s. 186.
 
16.
Myszkowska J., 1992 - Litofacje i sedymentacja dolomitów diploporowych (środkowy wapień muszlowy) wschodniej części obszaru śląsko-krakowskiego. Annales Societatis Geologorum Poloniae 62, s. 19-62.
 
17.
Olkowicz-Paprocka I., 1973 - Możliwości uzyskania marmurów dewońskich w Górach Świętokrzyskich. Przegląd Geologiczny 1, s 20-23.
 
18.
Peszat C., 1964 - Litologia jurajskich skał węglanowych między Tokarnią a Chmielnikiem. Acta Geologica Polonica 14, s. 1-78.
 
19.
Peszat C., 1973 - Własności techniczne piaskowców Gór Świętokrzyskich. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia t. 18, s. 59.
 
20.
Peszat C., 1980 - Własności fizyczno-mechaniczne skał węglanowych dewonu Gór Świętokrzyskich. Biuletyn IG 324, s. 283-319.
 
21.
Peszat i in. 1976 - Peszat C., red., Bromowicz J., Gucik S., Magiera J., Moroz-Kopczyńska M., Nowa k T. W., 1976 - Piaskowce karpackie, ich znaczenie surowcowe i perspektywy wykorzystania. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia t. 2, z.2, s. 93.
 
22.
Primavori P., 1999 - Planet stone. Giorgio Zusi Editore, Verona, s. 326.
 
23.
Rubinowski i in. 1986 - Rubinowski Z., Wróblewski T., Gągol J., red., 1986 - Atlas geologiczno-surowcowy Gór Świętokrzyskich 1:50000 z sozologiczną kwalifikacją kopalin. Tekst objaśniający Wydawnictwo Geologiczne IG, Warszawa, s. 141.
 
24.
Smoleńska A., 1983 - Zagadnienia struktur i genezy wapieni z Zalesiaków. Zeszyty Naukowe AGH Geologia, t. 9, z. 3 s. 85-98.
 
25.
Smoleńska A., Rembiś M., 2003 - Podatność wybranych piaskowców na ich strukturalne wzmacnianie. Gospodarka Surowcami Mineralnymi t. 19, z. 3, s. 5-22.
 
26.
Tatarkiewicz W., 1952 - Czarny marmur w Krakowie. PAU Prace Komisji Historii Sztuki, t. X, s. 79-152.
 
27.
Tołkanowicz E., 2002 - Marmury regionu Śląsko-krakowsko-częstochowskiego. Świat Kamienia 1, s. 8-10.
 
28.
Urban J., Gągol J., 1994 - Kamieniołomy piaskowców w dawnych ośrodkach górnictwa kamiennego północnej części regionu Świętokrzyskiego jako zabytki techniki i przyrody. Przegląd Geologiczny 3, s. 193-200.
 
29.
Wardzyński M., 2004 - Piękno w kamieniu zaklęte. Spotkanie z zabytkami 2, s. 6-10.
 
30.
Weber-Kozińska E., 1961 - Górnictwo kamienne [W:] J. Pazdur (red.) Zarys dziejów górnictwa na ziemiach polskich t. II, Katowice, s. 275.
 
31.
Wierzbowski A., 1978 - Ammonites and Stratigraphy of the Upper Oxfordian of the Wieluń Upland. Central Poland. Acta Geologica Polonica 28/3, s. 299-333.
 
32.
Zbroja i in. 1998 - Zbroja S., Kuleta M., Migaszewski Z.M., 1998 - Nowe dane o zlepieńcach z kamieniołomu "Zygmuntówka" w Górach Świętokrzyskich. Biuletyn PIG 379 s. 41-59.
 
eISSN:2299-2324
ISSN:0860-0953
Journals System - logo
Scroll to top