Lower jurassic sandstones occurring in Przysucha-Opoczno area, their lithology and possibility of utilization
 
 
More details
Hide details
 
Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 2008;24(2):59-72
 
KEYWORDS
ABSTRACT
The paper presents the interpretation of results of field research, petrographic analyses and technological investigations of Lower Jurassic sandstones, occurring in Przysucha and Opoczno area. As the consequence of field research, carried out at the area of 200 km2, five quarries were located. The extraction of two of them was abandoned, while the raw material from the remaining three has been still utilized by the local people (in two cases without required exploitation license). Sandstones from examined quarries belong to the Skłoby Series (Kamienna Góra and Ruszkowice deposits), Ostrowiec Series (Brzuśnia and Mroczków Gościnny deposits) and Gielniów Series (Skrzynno deposit). They are predominantly of light grey or yellow colour (pink ones occur only in Mroczków Gościnny deposit), fine-to medium grained with rare visible cross-bedding or lamination. Thickness of the beds is from few centimeters to about one meter. On the base of the microscopic analyses these sandstones were classified as quartz arenites. Their grain' components are mainly detritic quartz and small amounts of fragments of rocks (mainly siliceous), micas and feldspars, which are cemented by the silica, clay minerals and iron compounds in various proportions. The physical and mechanical properties of these rocks, which were determined, make them appropriate for building purposes. Sandstones have middle and high density (from 1960 to 2700 kg/m3), low and middle water absorption (from 2.8 to 9.7%), and low and middle compression strength (from 23.8 to 121 MPa). They can be also utilized as architectonic stone, but estimation of block divisibility show, that mainly Skrzynno deposit is suitable for extraction of blocks - roughly 35% of the rock can be extracted as blocks of above 0.4 m3 volume. Sandstones from the other deposits are appropriate for the production of smaller dimension and split tiles. Additionally, low compression strength (about 30 MPa) of rocks from Skrzynno makes them very desirable material for sculpturing.
METADATA IN OTHER LANGUAGES:
Polish
Dolnojurajskie piaskowce z okolic Przysuchy-Opoczna, ich wykształcenie i możliwości wykorzystania
piaskowce jurajskie, Góry Świętokrzyskie, kamień budowlany, kamień dekoracyjny
Przedstawiono wyniki badań terenowych, petrograficznych oraz technologicznych piaskowców dolnojurajskich (liasowych) okolic Przysuchy i Opoczna. W obszarze o powierzchni ponad 200 km2, zlokalizowanych zostało pięć kamieniołomów (w trzech z nich prowadzi się wydobycie na lokalne potrzeby mieszkańców, w tym w dwóch złożach bez koncesji). Odsłaniające się w nich piaskowce należą do hetangu - serii skłobskiej (złoża Kamienna Góra, Ruszkowice), synemuru - serii ostrowieckiej (odsłonięcie w Brzuśni oraz złoże Mroczków Gościnny), a także pliensbachu - serii gielniowskiej (odsłonięcie w Skrzynnie). Charakteryzują się one przeważnie jasnoszarą, bądż żółtą barwą (różowe piaskowce spotykane są jedynie w złożu w Mroczkowie Gościnnym), drobnym lub średnim uziarnieniem oraz najczęściej bezładną teksturą (rzadko występuje laminacja i warstwowanie przekątne). Piaskowce tworzą ławice o miąższości od kilku centymetrów do około metra. Obserwacje mikroskopowe wykazały, że są to arenity kwarcowe. W ich składzie ziarnowym oprócz kwarcu znajdują się niewielkie ilości okruchów skał krzemionkowych, muskowitu i skaleni (Skrzynno, Mroczków Gościnny) oraz pojedyncze okruchy skał ilastych i węglanowych (Mroczków Gościnny). W skład spoiwa wchodzi natomiast - w różnych proporcjach - krzemionka, minerały ilaste i związki żelaza. Piaskowce z omawianych złóż według normy PN-84/B-01080 należą do skał średnio ciężkich i ciężkich (gęstość pozorna od 1960 do 2700 kg/m3), mało i średnio nasiąkliwych (nasiąkliwość wagowa od 2,8 do 9,7%), słabo i średnio wytrzymałych na ściskanie (wytrzymałość na ściskanie od 23,8 do 121 MPa). Mogą zatem być wykorzystywane jako materiał budowlany. Ze wstępnej oceny bloczności wynika, że jedynie piaskowce ze złoża w Skrzynnie mogą być stosowane jako bloczny materiał architektoniczny (bloczność ok. 35%). Niewielka wytrzymałość na ściskanie, rzędu 30 MPa, czyni z nich ponadto łatwourabialny surowiec rzeźbiarski. Piaskowce z kamieniołomów w Ruszkowicach i Brzuśni charakteryzują się mniejszą miąższością ławic, wobec czego tylko częściowo nadają się do produkcji bloków. Pozostałe partie wymienionych złóż, a także całość kopaliny pozyskiwanej ze złoża Mroczków Gościnny, mogą być przeznaczone do wyrobu drobnych elementów foremnych lub tzw. 'łupanki piaskowcowej'.
 
REFERENCES (9)
1.
Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Stan na dzień 31 grudnia 2006. Wyd. Państw. Inst. Geolog., Warszawa, 2007.
 
2.
Folk R.L., 2002 - Klasyfikacja piaskowców. W: PN-EN 12670:2002 Kamień naturalny - Terminologia.
 
3.
Kalisz H. (red.), 1997 - Mapa topograficzna Polski, M-34-1/I8, ark. Tomaszów Mazowiecki. Oddział Topograficzny Sztabu generalnego WP, Warszawa.
 
4.
Karaszewski W., 1960- Nowy podział liasu świętokrzyskiego. Kwart. Geol. 4, 4.
 
5.
Kobylec K., 2007 - Litologia i możliwości wykorzystania piaskowców jurajskich w okolicy Przysuchy (opracowanie niepublikowane - praca magisterska).
 
6.
Peszat C. 1976, - Własności techniczne i przydatność przemysłowa piaskowców karpackich. Górn. Odkr. 5-6.
 
7.
PN-S4/B-01080: Kamień dla budownictwa i drogownictwa. Podział i zastosowanie wg własności fizyko-mechanicznych.
 
8.
Pożarysk i W., (red.), 1974 - Budowa geologiczna Polski, T. IV, cz. 1, Niż Polski. Wyd. Geol. Warszawa.
 
9.
Ruśkiewicz -Saab M., Kita -Badak M., 1975 - Atlas geologiczno-surowcowy Gór Świętokrzyskich 1 :200000. Surowce skalne. Surowce krzemionkowe zwięzłe. Wyd. Geol., Warszawa.
 
eISSN:2299-2324
ISSN:0860-0953
Journals System - logo
Scroll to top