Charakterystyka odpadów włókien mineralnych jako źródła zagrożeń ekologicznych

włókna mineralne, dewitryfikacja szkliwa, respirabilność włókien, odpady włókniste, utylizacja odpadów

W artykule przedstawiono pełną charakterystykę mineralogiczno-chemiczną i własności fizykochemiczne, powstających w czasie demontażu wyłożeń izolacyjnych, odpadów włókien mineralnych: bazaltowych, szklanych i ceramicznych. Na podstawie badań chemicznych (w tym z wykorzystaniem mikrosondy elektronowej) oraz rentgenograficznych i derywatograficznych prześledzono zmiany w mikrostrukturze, składzie chemicznym i fazowym włókien po eksploatacji materiału izolacyjnego. Według wzrastającego stopnia zaawansowania zmian uszeregować można badane włókna w kolejności: włókna bazaltowe, szklane i ceramiczne. We włóknach bazaltowych i szklanych ograniczają się one do zmian w mikrostrukturze włókna i zróżnicowanym (w przypadku włókien bazaltowych) składzie chemicznym poszczególnych włókien. We włóknach ceramicznych eksploatacja prowadzi do pojawienia się nowych faz: mullitu i krystobalitu. Z porównania własności fizykomechanicznych i chemicznych opadów włokien mineralnych z własnościami azbestu (diametralnie różnych) wynikać muszą odmienne cechy technologiczne, w tym również respirabilne, w przypadku włókien mineralnych mniej agresywne przy biologicznym oddziaływaniu na organizm człowieka. Nie można wykluczyć, że w sygnalizowanej w literaturze światowej podwyższonej respirabilności niektórych odmian włókien ceramicznych wspomagającą rolę odgrywać mogą powstałe w procesie dewitryfikacji odmienne chemicznie wtórne włókna - w przypadku badanych przez autora włókien ceramicznych reprezentowane przez włókna nowych faz, łatwo oddzielających sie od siebie w wyższych temperaturach.