Environmental constraints for mining of rock raw materials between Cieszyn and Skoczów in the last century
More details
Hide details
Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 2012;28(2):43-66
KEYWORDS
ABSTRACT
This article presents the history of mining for rock raw materials in the Cieszyn area since the beginning of the 20th century. The study assessed the possibility of continuing these activities in relation to the ongoing enlargement of conservation areas. The conflict between mining these deposits and environmental interests was described. The results of the analysis allowed for the identification of potential sites for further exploitation of Godula Sandstone and Cieszyn Limestone. The study used analog and digital data which were subjected to the procedures specific to the GIS (Geographic Information System) methods. The exploitation of Cieszyn Shale and Limestone played an important role in the first half of the 20th century. They were used for the production of lime and cement. However, the importance of these materials decreased gradually due to declining demand and quality. In later years, after the closure of the cement plant in Goleszów, limestone was used only for aggregate production. Natural aggregates and clay raw materials were initially exploited in small excavations based on local needs, and later in an organized manner with documented deposits. At present, mining of these materials has been discontinued. The centuries-old tradition of Godula Sandstone block production was maintained during the last hundred years. In the last decade, their extraction was conducted in the original quarry, as well as several new quarries. Additional resources have been documented at other locations. Because of the nature of the product, such extraction (in small quarries, without the use of blasting agents) does not significantly affect wildlife. Moreover, the locations of current and former mining operations often become tourist attractions. This is evidenced by the fact that the documentation sites are established on the basis of such excavations. Numerous objects of protection established in recent years have led to a major conflict between the exploitation of rock materials and the environment. This prevents development or even the continuation of exploitation. Therefore, in future planning processes, efforts must be made to characterize mineral deposits as a part of nature, requiring protection.
METADATA IN OTHER LANGUAGES:
Polish
Ograniczenia przyrodnicze górnictwa surowców skalnych między Cieszynem a Skoczowem w ostatnim stuleciu
Skoczów, Cieszyn, piaskowce gadulskie, wapienie cieszyńskie, ochrona środowiska, system informacji geograficznej (GIS)
W artykule przedstawiono historię eksploatacji surowców skalnych w okolicach Cieszyna od początku XX w. Dokonano oceny możliwości prowadzenia działalności górniczej w odniesieniu do wciąż powiększanych obszarów ochrony przyrody. Opisano konflikt eksploatacji tych złóż ze środowiskiem.Wyniki analizy pozwoliły na wskazanie potencjalnych miejsc dalszej eksploatacji piaskowców godulskich i wapieni cieszyńskich.W badaniach wykorzystano dane analogowe i cyfrowe, które poddano procedurom specyficznym dla metod GIS (Geographic Information System). W pierwszej połowie XX w. ważną rolę odgrywała eksploatacja łupków i wapieni cieszyńskich, wykorzystywanych na potrzeby produkcji wapna i cementu. Stopniowo jednak znaczenie tego surowca malało, ze względu na słabnącą jakość i popyt. W późniejszych latach, po zamknięciu cementowni w Goleszowie, wapienie wykorzystywano już tylko do produkcji kruszywa. Kruszywo naturalne i surowce ilaste eksploatowane były początkowo w niewielkich wyrobiskach na potrzeby lokalne, a później w sposób zorganizowany z udokumentowanych złóż. Obecnie zaniechano wydobycia tych surowców. Wielowiekowa tradycja produkcji bloków z piaskowców godulskich podtrzymywana była w okresie ostatnich stu lat. W ostatniej dekadzie prowadzono ich wydobycie w dawnych i kilku nowych kamieniołomach. W innych miejscach udokumentowano dodatkowe zasoby. Ze względu na charakter uzyskiwanego produktu eksploatacja tych surowców (w niewielkich łomach, bez użycia technik strzelniczych) nie wpływa znacząco na otaczającą przyrodę. Ponadto miejsca obecnej i dawnej eksploatacji stają się często ważnymi obiektami turystycznymi. Świadczy o tym m.in. fakt ustanawiania stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej wewnątrz wyrobisk. Ustanowione w ostatnich latach liczne obiekty chronione doprowadziły do zwiększenia konfliktu pomiędzy eksploatacją surowców skalnych a środowiskiem. Uniemożliwia to rozwój, a nawet kontynuację eksploatacji. W związku z tym, w przyszłych procesach planistycznych należy dążyć do uwzględnienia złóż kopalin jako elementów środowiska, wymagających ochrony dla możliwości przyszłego wykorzystania.
REFERENCES (50)
1.
Bilans... 1971-2009 - Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce. 1971-2009, PIG, Warszawa.
2.
Bromowicz i in. 1976 -Bromowicz J., Gucik S., Magiera J., Moroz-Kopczyńska M., Nowak T. W., Peszat C., 1976 - Piaskowce karpackie, ich znaczenie surowcowe i perspektywy wykorzystania. Kwartalnik AGH Geologia 2, 2, 3-95.
3.
Bromowicz J., red., 1977 - Atlas surowcowo-geologiczny Bielskiego Okręgu Eksploatacji Surowców Skalnych. Arch. Katedry Geologii Złożowej i Górniczej, AGH Kraków.
4.
Bromowicz J., Magiera J., 1998 - Objaśnienia do Mapy Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Bielsko-Biała (1012). PIG, Warszawa.
5.
Bromowicz i in. 2005 - Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G., 2005 - Waloryzacja polskich złóż kamieni budowlanych i drogowych na tle przepisów Unii Europejskiej. Uczeln. Wyd. Nauk.-Dyd. AGH, Kraków.
6.
Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., 2011 - Kamienie dekoracyjne i architektoniczne eksploatowanych złóż Polski południowo-wschodniej. Prace Nauk. Inst. Górn. Polit. Wroc., Studia i Materiały (132) 39, 35-51.
7.
Burtanówna i in. 1937 - Burtanówna J., Konior K., Książkiewicz M., 1937 - Mapa geologiczna Karpat Śląskich (wraz z objaśnieniem). Wyd. Śl., PAU, Kraków.
8.
Czeżowski A., 1946 - Kamieniołomy. Obróbka i przeróbka kamienia. Instytut Badawczy Budownictwa,Warszawa.
9.
Dębski W., red., 1963 - Monografia złóż materiałów kamiennych i ich przydatność do celów drogowych. Okręg południowy Polski. Centralny Ośrodek Badań i Rozwoju Techniki Drogowej.
10.
Galos i in. 1998a - Galos K., Kamyk J., Szlugaj J., 1998a - Objaśnienia do Mapy Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Skoczów (1011). PIG, Warszawa.
11.
Galos i in. 1998b - Galos K., Kamyk J., Szlugaj J., 1998b - Objaśnienia do Mapy Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Cieszyn (1010). PIG, Warszawa.
12.
Golonka J., Waśkowska-Oliwa A., 2007 - Stratygrafia polskich Karpat fliszowych pomiędzy Bielskiem-Białą a Nowym Targiem. Kwartalnik AGH Geologia 33, 4/1, 5-28.
13.
Golonka i in. 2008 - Golonka J., Vašiček Z., Skupien P., Waśkowska-Oliwa A., Krobicki M., Cieszkowski M., Ślączka A., Słomk a T., 2008 - Litostratygrafia osadów górnej jury i dolnej kredy zachodniej części Karpat Zewnętrznych. Kwartalnik AGH Geologia 34, 3/1, 9-31.
14.
Grabowski i in 2008 - Grabowski J., Krzemiński L., Nescieruk P., Szydło A., 2008 - Skały cieszynitowe. Kwartalnik AGH Geologia 34, 3/1, 123-127.
15.
Kamieński M., 1949 - Skały budowlane w Polsce. Biul. PIG 57.
16.
Kamieński i in. 1968 - Kamieński M., Peszat C., Rutkowski J., Skoczylas-Ciszewska K., 1968 - O wykształceniu i własnościach technicznych piaskowców godulskich. Zeszyty Nauk. AGH Geologia 12.
17.
Kleczkowski A. S. (red.) 1991 - Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce - własności hydrogeologiczne, jakość wód, badania modelowe i poligonowe. Centralny Program Badań Podstawowych. 04.10, Ochrona i Kształtowanie Środowiska Przyrodniczego, 55, Kraków.
18.
Kobylec K., 2008 - Tendencje w gospodarowaniu piaskowcami budowlanymi w Polsce. Gospodarka Surowcami Mineralnymi t. 24, z. 4/4, 175-191.
19.
Książkiewicz M., 1933 - Przyczynek do znajomości kredy płaszczowiny godulskiej w Beskidach Zachodnich. Rocznik PTG 9, 88-95.
20.
Książkiewicz M., 1953 - Karpaty Fliszowemiedzy Olzą a Dunajcem. [W:] Książkiewicz M. (red.) Regionalna geologia Polski. Karpaty t. I, z. 2, 305-362.
21.
Książkiewicz M., 1972 - Budowa geologiczna Polski. Tektonika t. 4, cz. 3, 7-228.
22.
Książkiewicz M., 1977 - Tectonics of the Carpathians. [W:] Pożaryski W. (Ed.), Geology of Poland. Vol. IV. Tectonics. Wyd. Geol., 476-604.
23.
Lindner L., red., 1992 - Czwartorzęd: osady, metody badań, stratygrafia. PAE,Warszawa.
24.
Nowak J., 1927 - Zarys tektoniki Polski. [W:] Przew. Kongr. II Zjazdu Stow. Geogr. w Polsce, Kraków.
25.
Paulo i in. 1996 - Paulo A., Bromowicz J., Gałaś A., Łajczak A., Musiał J., Ratajczak T., Strzelska-Smakowska B., 1996 - Ochrona zasobów kopalin i dziedzictwa geologicznego. [W:] Suschka J. (red.), Program Ochrony Środowiska Województwa Bielskiego do roku 2015. UrządWojewódzki Bielsko-Biała.
26.
Peszat C., 1967 - Rozwój litologiczny i warunki sedymentacji wapieni cieszyńskich. Prace Geol. PAN 44, Warszawa.
27.
Peszat C., 1971 - Wapienie cieszyńskie w kamieniołomie w Lesznej Górnej koło Goleszowa. Przewodnik XLIII Zjadu PTG, Wyd. Geol., Warszawa.
28.
Pietrzyk-Sokulska E., 2001 -Waloryzacja obszarów występowania i eksploatacji złóż zwięzłych surowców skalnych na przykładzie Beskidów Zachodnich. Studia, Rozprawy, Monografie 98. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
29.
Ryłko W., Paul Z., 1998 - Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski 1:200 000. Arkusz Cieszyn. PIG, Warszawa.
30.
Słomka T., 1986 - Analiza sedymentacji warstw cieszyńskich metodami statystyki matematycznej. Ann. Geol. Pol., 56, 227-336.
31.
Słomka T., 1995 - Głębokomorska sedymentacja silikoklastyczna warstw godulskich Karpat. Prace Geol. PAN 139, 1-132.
32.
Ślączka A., Kaminski M. A., 1998 - A Guidebook to Excursions in the Polish Flysch Carpathians. Grzybowski Foundation Spec. Publ. 6.
33.
Waloryzacja przyrodnicza obszaru NATURA 2000, Dolina Górnej Wisły. OTOP. Bytom, 2006.
34.
Waśkowska-Oliwa i in. 2008 - Waśkowska-Oliwa A., Krobicki M., Golonka J., Słomka T., Ślączka A., Doktor M., 2008 - Stanowiska najstarszych skał osadowych w polskich Karpatach fliszowych jako obiekty geoturystyczne. Kwartalnik AGH Geologia 34, 3/1, 83-121.
35.
Zaręczny S., 1894 - Atlas geologiczny Galicji. Tekst do zeszytu trzeciego. Komis. Fizjogr. AU, Kraków.