Szacowanie ryzyka ekologicznego na terenach zdegradowanych przez składowiska odpadów

unieszkodliwianie odpadów, składowisko odpadów, oddziaływanie składowisk, model matematyczny, ocena ryzyka ekologicznego

W przededniu wejścia do Unii Europejskiej Polska stanęła przed koniecznością dostosowania gospodarki odpadami do wymogów unijnych.Warunkiem koniecznym wprowadzenia niezbędnych zmian w funkcjonowaniu składowisk i ich dostosowania do standardów unijnych jest zebranie pełnych informacji o wszystkich istniejących składowiskach w Polsce, aby było możliwe podjęcie działań administracyjnych umożliwiających dostosowanie składowisk do nowych regulacji prawnych. Zasób wiedzy oraz narzędzi do sporządzania oceny ryzyka środowiskowego ze strony starych składowisk odpadów i zanieczyszczonych terenów przemysłowych jest już bardzo duży. Narzędzia do takiej działalności stosowane w Stanach Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii można znaleźć na stronach internetowych www.nap.edu, a niektóre publikacje na stronie U.S. Enviromental Protection Agency (www.epa.gov) są możliwe do bezpłatnego pobrania. Problem starych składowisk pojawił się w Niemczech w latach siedemdziesiątych. Na ważniejszych składowiskach, unieszkodliwiano odpady bez odpowiedniego uwzględnienia racji ochrony środowiska, co doprowadziło do pierwszych badań naukowych dotyczących przede wszystkim przedostawania się substancji szkodliwych do wód gruntowych. Wybór stosowanych algorytmów, dobór parametrów i skali oceny zależy od dostępnych danych lub możliwości ich pozyskania, co w warunkach krajowych dla większości składowisk jest praktycznie niemożliwe. Dla szacowania ryzyka i klasyfikacji obiektów wymagających działań naprawczych, opracowana została dla warunków polskich formuła matematyczna. R = T . (Z + W + P) gdzie: R — syntetyczny wskaźnik zagrożenia ryzyka ekologicznego, T — wskaźnik uciążliwości źródła, Z — parametr ujmujący czas eksploatacji składowiska, W — parametr uwzględniający migrację zanieczyszczeń przez górotwór i wody podziemne, P — parametr uwzględniający migrację zanieczyszczeń przez wody powierzchniowe. W świetle zapisów „II Polityki ekologicznej państwa”uznano, że przy szacowaniu ryzyka ekologicznego dla składowisk odpadów, wskaźnik uciążliwości źródła T może być obiektywnie określony jako kwota wnoszonych przez podmioty gospodarcze opłat za korzystanie ze środowiska. T = w . op gdzie: w — ilość nagromadzonych odpadów, op — opłata za składowanie odpadów. Dla pozostałych parametrów zostały zaproponowane proste formuły matematyczne. W celu określania uciążliwości składowisk dla środowiska zostały wprowadzone dwa parametry: — parametr nagromadzenia odpadów UN, definiowany jako stosunek syntetycznego wskaźnika ekologicznego (R) do ilości zdeponowanych odpadów, — parametr unieszkodliwiania odpadów UU, definiowany jako stosunek syntetycznego wskaźnika ryzyka ekologicznego (R) do liczby mieszkańców obsługiwanych przez składowisko.