Rola metod geofizycznych w ocenie zagrożeń powstawania zapadlisk na terenach byłych obszarów górniczych o płytkiej eksploatacji w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym

metody geofizyczne, powstawanie zapadlisk, eksploatacja, pokład płytki, obszar pogórniczy

Głównym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie metodologii rozpoznawania procesów destrukcyjnych wywołanych przez pustki poeksploatacyjne za pomocą metod geofizycznych. Wiedza ta ma szczególne znaczenie przy szacowaniu zagrożeń powstawania zapadlisk na byłych obszarach wydobycia różnego rodzaju pokładów. Występowanie niewypełnionej pustki lub nieciągłości spowodowanych eksploatacją wywołuje niesprecyzowane w czasie zagrożenie dla powierzchni. Deformacje nieciągłe nie zawsze powstają na obszarach, pod którymi miała miejsce eksploatacja pokładów znajdujących się na niewielkiej głębokości. Ciężko jest przewidzieć miejsce oraz czas po jakim one wystąpią. Odkształcenia terenu zaobserwowane na obszarach eksploatacji płytkich pokładów w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz Olkuszu wystąpiły zaraz po zaprzestaniu działalności eksploatacyjnej, jak również ponad 100 lat po jej zakończeniu. Badania geofizyczne, ze względu na ich możliwości badawcze oraz interpretacyjne, wymagają wyraźnych zmian we właściwościach fizycznych górotworu. Zmiany te powinny być większe od błędów oraz niepewności związanych z pomiarami przeprowadzonymi w określonych warunkach. Niniejszy artykuł przedstawia podstawy teoretyczne rozpoznania geofizycznego, jak również przykłady użycia tej metody na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w Polsce. Omówione zostały charakterystyczne cechy badań geofizycznych w odniesieniu do ich możliwości pomiarowych oraz interpretacyjnych. Przedstawiona została metodologia rozpoznawania stopnia oraz zasięgu zagrożenia powierzchni terenu deformacjami nieciągłymi na terenach byłych obszarów górniczych. Metoda ta polega na przeprowadzaniu odpowiednio opracowanych badań i ich kontroli przy pomocy odwiertów oraz specjalnych pomiarów w odwiertach. Artykuł szczegółowo opisuje metodologię wybranych pomiarów geofizycznych przeprowadzonych w warunkach geologicznych oraz eksploatacyjnych w GZW. Na wyniki badań geofizycznych składa się jak największa ilość zebranych informacji, które wykorzystane zostają w celu stworzenia optymalnej ochrony podpowierzchniowej na obszarach charakteryzujących się eksploatacją płytkich pokładów, zagrożonych deformacjami nieciągłymi.